Tekstvak:

 

de hechtingstheorie...
Vaak leidt een gebrek aan verbondenheid van de kant van de vader en moeder tot een gebrek in fijngevoelige (op het kind afgestemde) aandacht voor de baby. Als gevolg hiervan ervaart de baby gevoelens van verlating, angst, pijn, gemis, hulpeloosheid, e.d. Deze gebrekkige verbondenheid heeft vaak te maken met het niet emotioneel afgestemd zijn van de moeder op haar baby. Het gevolg is dat de baby en het latere kind zich onzeker blijven voelen (angstig ambivalente hechtingsstijl) of hun emoties en dieper contact in relaties vermijden (vermijdende hechtingsstijl) dan wel gedesoriënteerd raken in hun hechting (gedesoriënteerde of chaotische
hechtingsstijl). De aldus opgegroeide volwassene zal in het algemeen over minder goed ontwikkelde sociale en emotionele vaardigheden beschikken.

 

... en de identiteit
Daarnaast komt er gemakkelijk een onzekerheid in de eigen identiteit. Temeer als de slechte verbondenheid in de eerste levensjaren ook gepaard ging met enigerlei vorm van misbruik, zoals bijvoorbeeld in geval van (met name vroege) incest, kan dit leiden tot een afstand nemen van emoties van angst en pijn (of zelfs van complete eigen ervaringswerelden, zoals bij de dissociatieve identiteitsstoornis). Het niet-meer-voelen van deze emoties van angst, pijn en hulpeloosheid, betekent echter dat men ook bij anderen deze emoties niet meer goed kan aanvoelen.

 

Verdoving van emoties
Om de -als negatief ervaren- emoties onder het deksel van de vergetelheid te houden, grijpen mensen vaak naar manieren of middelen die de emoties wat verdoven. Dat kunnen als zodanig bekende 'verdovende middelen' zijn, maar ook alcohol, zoetigheid (of eten in het algemeen - ik denk aan boulimia) of zich ergens met heel veel concentratie en energie op storten (workaholic), of - vooral voor vrouwen een sociaal meer aanvaarde vorm - zich helemaal richten op anderen, met verwaarlozing van de eigen gevoelens en behoeften (co-dependentie of medeafhankelijkheid). De verslaving die hierin meestal volgt betekent een versterking van de neerwaartse spiraal: zowel
de hersenfuncties als het sociale leven worden verder aangetast, de hulpeloze gevoelens worden sterker, het zelfbeeld verslechtert, et cetera. Dit geeft vaak aanleiding om nog dwangmatiger de ingeslagen weg te gaan. Voeg daarbij nog dat de slechtere hechting c.q. het slechtere basisvertrouwen vaak sowieso al leidt tot een minder goede sociale ontwikkeling, en het misèreplaatje wordt compleet.


 Soms wordt het in deze situatie nog erger. Naast het voorgaande is er vaak sprake van een sterk gevoel van een leemte of een 'gat' van binnen, door de gemiste verbondenheid in de eigen jeugd, én door de minder goede verbondenheid met anderen die hier in het heden het gevolg van is, eventueel dus verder aangevuld door de gevolgen van het verslavingsgedrag. Met name voor jongens en mannen is er weinig ruimte in de westerse ideologie rond de mannelijke identiteit om de onderliggende pijnlijke gevoelens e.d. aan te kaarten. Mannen moeten sterk zijn, boven hun gevoelens staan, et
cetera. Het gevolg is, dat alle als negatief ervaren gevoelens des te harder onderdrukt worden.

 

Door de minder goed ontwikkelde sociale vaardigheden is er minder gezonde intimiteit - bijvoorbeeld met vrienden of de levenspartner. Ook neemt vaak de vervreemding van eigen gezonde gevoelsreacties toe. Verkeerde vormen van intimiteit worden in deze context zodoende aantrekkelijker en komen in de innerlijke beleving meer binnen bereik. Dit gebeurt dus meestal eerst in het gevoel, dan in het denken, en ten slotte ook in het gedrag.

Mensen zoeken (onbewust) vooral naar verbondenheid, zelfs als dat inhoudt dat ze nog meer moeten geven dan ze altijd al gedaan hebben. 'Liever een misbruikend contact dan geen contact' lijken ze soms te zeggen. En die hunkering naar verbondenheid is ook niet zo verwonderlijk, als we zien dat we als mensen geschapen zijn voor verbondenheid met God en anderen (zie 1 Cor.1:9; Joh.15:5; Gen.2:18; 3:9).

 

Doorbreking van onverbondenheid

Dit feit: dat God ons geschapen heeft voor verbondenheid, is tegelijk ook het goede nieuws. Het is onze bron van hoop voor wie gevangen lijken te zitten in die akelige cyclus van onverbondenheid. Met God is het namelijk mogelijk om deze cyclus te doorbreken en - stap voor stap - over te schakelen naar de cyclus van verbondenheid!
Het is dan wel van groot belang dat we zien dat de kern van de problematiek ligt in onverbondenheid - gebrek aan het ervaren hebben van verbondenheid met God, met zichzelf en met anderen. 'Elk trauma is een trauma van scheiding of verlating' (Leanne Payne
), en Judith Lewis Herman zegt in haar bekende boek over trauma en herstel iets dergelijks.

 

Oorzaak en herstel
Hoe kunnen we herstel van verbondenheid bevorderen? Daarvoor ga ik eerst even terug naar hoe oorspronkelijk de onverbondenheid in deze wereld binnen is gekomen. We kunnen daarover lezen in Genesis 3. De mensen (Adam en Eva) leefden in volkomen harmonie en verbondenheid met God, zichzelf en elkaar. De slang verleidde de mens echter om God te wantrouwen en tegen Gods liefde-raad in te gaan. Daarmee werd de basis gelegd voor onverbondenheid, voor afstand houden, en een breuk in intimiteit tussen man en vrouw (schaamte en beschuldiging). Het wezen van de zonde is de onverbondenheid.
Dit geeft ook gelijk aan dat
er één antwoord is op de pijn en ellende die er door onverbondenheid in een mensenleven kan zijn. Dat antwoord is niet een theorie, maar een Persoon: Jezus Christus! Toen Hij op het kruis genageld die bekende woorden riep: "Vader, waarom hebt U me verlaten?", droeg Hij in onze plaats de ultieme gevolgen van die onverbondenheid. Pas geleden hoorde ik het iemand zó zeggen: 'Ik worstelde met die verlatenheid, zowel met m'n eigen gevoel van verlatenheid als met het feit dat Jezus daar verlaten had gehangen. Toen, op een dag, zei de Heer tegen me: "Ik heb daar die scheiding in Mijzelf genomen". De Drie-enige God nam in Jezus de scheiding in Zichzelf op, die er door onze schuld was gekomen tussen Hem en ons.' Doordat God in Jezus de onverbondenheid in de wortel aangepakt en ontkracht heeft, is er herstel van de verbondenheid met Hem, met onszelf en met elkaar mogelijk geworden.

 

De Shalom van Jezus Van schaamte naar vrede.

Het Hebreeuwse begrip vrede: shalom is die staat van veiligheid en geborgenheid die God voor ons bedoeld heeft in de verbondenheid met Hem en met elkaar. Het is deze vrede, deze aanwezigheid van God in ons leven, die ons kan genezen van het gif van de onverbondenheid. Juist in de gevoelens van afwijzing, verlating, angst en pijn die we kunnen ervaren als gevolg van onverbondenheid in verleden en/of heden maakt de dierbare aanwezigheid van Jezus zo'n enorm groot verschil. 

 

Samen vreugde beleven: een belangrijke component
Een belangrijke component van herstel en van gewoon gezond leven is het samen met God en anderen beleven van vreugde aan elkaar. Door te ervaren dat God en anderen blij met mij zijn, en ik met hen, groeit je gevoel van er mogen zijn, je waardigheid, en je identiteit. Verbondenheid versterkt verbondenheid.

 

Ook lichamelijk herstel
Het blijkt vaak dat de traumatische ervaringen van onverbondenheid zich ook aan bepaalde lichaamsdelen hebben gehecht. Het lichaam geeft bepaalde herinnering weer.

Jezus leerde dat we 't nodig hebben ons geestelijk te láten beschijnen met Zijn liefde (Joh.15:9), zoals iemand die te weinig vitamine D heeft baat heeft bij zich in het zonlicht te koesteren. Gods liefde reinigt en herstelt ons.
In de Bijbel zien we dat God onze verlatingsangst kent (zie bijv. Ps.27:7-10; 31:22a; ook 'van binnenuit': Mat.27:46). De Bijbel spreekt wel over een doodsangst (zie Hebr.2:15) - die ons gevangen kan houden en kan drijven tot een leven waarin we continu gedwongen worden een rol te spelen, in plaats van onszelf te kunnen zijn. Het is dan de volmaakte, tedere, geheel
onbaatzuchtige liefde en blijdschap van God die deze angst verdrijft (1 Joh.4:18), zodat we vrijkomen om God met plezier te dienen.

 

(Verbetering van) Communicatie met God en anderen
Leanne Payne beveelt mensen sterk aan om wat zij noemt: de tegenwoordigheid van God te beoefenen. Praten met God / Jezus over wat je beleeft en ook luisteren naar Hem. Eventueel in een schrift of dagboek dingen op te schrijven die je Hem verteld of gevraagd hebt én wat je ervaren of in de Bijbel gelezen hebt als Zijn reacties daarop. Zó 'oefen' je jezelf in het horen van Zijn stem, en versterk je je ervaren van verbondenheid met Hem.
Veel bezig te zijn met hoe Jezus met mensen omging (door het lezen en overdenken van hoe dat ging in
de Evangeliën), heeft vaak ook een positief effect heeft op de empathie met jezelf en anderen.